اختلالات مخچه ای زمانی ایجاد می شود که آسیب یا اختلال در مخچه وجود داشته باشد که منجر به طیف وسیعی از علائم می شود که بر حرکت و هماهنگی تأثیر می گذارد. مخچه بخشی از مغز است که در پشت جمجمه، زیر مخ قرار دارد. در درجه اول مسئول هماهنگی حرکات ارادی، حفظ وضعیت بدنی، تعادل و یادگیری حرکتی است.
اختلالات رایج مخچه ای
- آتاکسی: عدم هماهنگی عضلانی که بر گفتار، حرکات چشم، توانایی بلع، راه رفتن و کارهای حرکتی ظریف تأثیر می گذارد.
- آتاکسی فریدریش: یک بیماری ژنتیکی که باعث آسیب تدریجی به سیستم عصبی می شود.
- آتاکسی نخاعی مخچه ای: گروهی از اختلالات ارثی که با آتاکسی پیشرونده مشخص می شود.
- سکته مغزی مخچه: زمانی رخ می دهد که جریان خون به مخچه قطع می شود و منجر به مرگ سلولی و از دست دادن عملکرد می شود.
- تومورهای مخچه: رشد غیر طبیعی در مخچه می تواند باعث فشرده شدن و اختلال در عملکرد شود.
- آتروفی سیستم چندگانه (MSA): یک اختلال عصبی دژنراتیو است که بر بخش‌های مختلف سیستم عصبی از جمله مخچه تأثیر می‌گذارد.
- دژنراسیون مخچه الکلی: سوء مصرف مزمن الکل منجر به آتروفی مخچه و آتاکسی مرتبط می شود.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS): ام اس یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به غلاف میلین پوشاننده رشته های عصبی حمله می کند که می تواند مخچه را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم اختلالات مخچه ای
- آتاکسی: حرکات ناهماهنگ
- Dysmetria: ناتوانی در قضاوت فاصله یا مقیاس
- دیس دیادوکوکینزی: مشکل در انجام حرکات متناوب سریع
- نیستاگموس: حرکات غیر ارادی چشم
- هیپوتونیا: کاهش تون عضلانی
- مشکلات گفتاری: تکلم نامفهوم یا آهسته (دیسرتری)
- لرزش: حرکات تکان دادن به خصوص دست ها
کاردرمانی برای اختلالات مخچه ای
کاردرمانی (OT) بر توانمندسازی افراد برای انجام فعالیت های روزمره زندگی (ADLs) و بهبود کیفیت زندگی آنها علیرغم محدودیت های فیزیکی تمرکز دارد.
فرایند کاردرمانی چگونه است؟
ارزیابی اولیه: ارزیابی جامع برای درک وضعیت فیزیکی، شناختی و عاطفی بیمار.
مهارت های حرکتی: هماهنگی، تعادل و مهارت های حرکتی ظریف
ADLs: توانایی انجام وظایف روزانه مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و آراستگی
عملکرد شناختی: حافظه، توجه و مهارت های حل مسئله
بهزیستی عاطفی: خلق و خو و راهبردهای مقابله ای
استراتژی های مداخله ای
آموزش مهارت های حرکتی:
تمرین تعادل: تمریناتی برای بهبود ثبات و جلوگیری از سقوط (مثلاً ایستادن روی یک پا، استفاده از تخته های تعادل).
تمرین های هماهنگی: فعالیت هایی برای تقویت هماهنگی دست و چشم و مهارت (مانند نخ زدن مهره ها، گرفتن توپ).
تمرینات تقویتی: برای بهبود تون عضلات و حمایت از کنترل بهتر حرکت.
تمرین کارکردی:
آموزش ADL: تمرین کارهای روزانه با تکنیک ها یا وسایل تطبیقی برای افزایش استقلال.
فعالیت های ابزاری زندگی روزانه (IADLs): مهارت هایی مانند آشپزی، مدیریت امور مالی و استفاده از حمل و نقل.
تجهیزات تطبیقی:
وسایل کمکی حرکتی: واکر، عصا یا ویلچر برای کمک به حرکت.
اصلاحات خانه: نصب میله های چنگال، استفاده از تشک های ضد لغزش و چیدمان مبلمان برای سهولت در جابجایی.
وسایل کمکی: ظروف تطبیقی برای غذا خوردن، وسایل کمکی لباس پوشیدن و ابزار نوشتن.
راهبردهای شناختی:
کمک های حافظه: استفاده از لیست ها، آلارم ها و برنامه ریزان.
مهارت های حل مسئله: آموزش راهبردهایی برای نزدیک شدن و حل چالش های روزانه.
اهداف کاردرمانی
هدف کاردرمانی (OT) ارتقای کیفیت زندگی و استقلال عملکردی افراد مبتلا به اختلالات مخچه است. مخچه برای کنترل حرکت، تعادل و هماهنگی بسیار مهم است و آسیب به این ناحیه می تواند منجر به طیفی از اختلالات حرکتی و شناختی شود.
در اینجا اهداف اولیه کاردرمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات مخچه ذکر شده است:
1. بهبود هماهنگی و مهارت های حرکتی ظریف
هدف: افزایش دقت و صحت حرکات.
2. افزایش تعادل و راه رفتن
هدف: بهبود ثبات و توانایی راه رفتن برای جلوگیری از سقوط و اطمینان از تحرک ایمن.
3. تقویت عضلات و افزایش استقامت
هدف: ایجاد قدرت و استقامت عضلانی برای حمایت از فعالیت های عملکردی.
4. ارتقای استقلال عملکردی در فعالیت های روزانه
هدف: بیمار را قادر می سازد تا فعالیت های روزمره زندگی (ADL) را به طور مستقل انجام دهد.
5. افزایش عملکرد شناختی
هدف: رسیدگی به اختلالات شناختی که می تواند با اختلالات مخچه همراه باشد.
6. بهبود یکپارچگی بصری- حرکتی
هدف: تقویت توانایی هماهنگ کردن اطلاعات بصری با پاسخ های حرکتی.
7. سازگاری با محیط و ارائه فناوری کمکی
هدف: تغییر محیط برای ایمن تر و قابل دسترس تر کردن آن.
